Είναι κτισμένη στις δύο πλευρές του πορθμού Ευρίπου με το ένα κομμάτι της να βρίσκεται στην νήσο Εύβοια και το άλλο της στην Στερεά Ελλάδα. Στην ηπειρωτική πλευρά της στον λόφο της Κανήθου δεσπόζει το ενετικό κάστρο του Καράμπαμπα που μαζί με την γέφυρα του Ευρίπου και το μοναδικό φαινόμενο αλλαγής της κατεύθυνσης των υδάτων ανά έξι ώρες και ενδιάμεσα μίας ώρας στασιμότητας αποτελούν τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της
Μύθοι λένε πως το όνομα Χαλκίδα δόθηκε στην πόλη προς τιμήν της ομώνυμης θυγατέρας του Ασωπού και της Μεθώνης.
Σύμφωνα
με μια άλλη εκδοχή, η ονομασία σχετίζεται
με τους προϊστορικούς Χαλκιδαίους, που
κατοικούσαν στη μικρή χερσόνησο της
Μάνικας, βορειοδυτικά της πόλης. Εκεί
κατά την περίοδο της πρώιμης χαλκοκρατίας,
ήκμασε ένα μοναδικό σε έκταση οικιστικό
κέντρο, για τα δεδομένα του ελληνικού
χώρου. Η εξειδίκευση των κατοίκων της
Μάνικας στη μεταλλουργία και στο εμπόριο
του χαλκού συνετέλεσε στο να πάρει η
πόλη το όνομα «Χαλκίς» ήδη από την 3η
χιλιετία π.Χ..